Uda amaitu da eta datu turistikoen balantzea egiteko unean gaude. Donostian, EUSTATek argitaratutako datuen arabera, 2024ko uztailean eta abuztuan bisitarien sarrerek, gaualdiek eta eguneko batez besteko prezioek gora egin dute. Beste uda bat errekorra hausten, industria turistikoak ospatzen duen hazkunde etengabean.
Donostiarrok, ordea, ezer gutxi daukagu ospatzeko. Izan ere, gutxi batzuentzat industria hau urrezko arrautzen oiloa da, baina gehiengoarentzat ito egiten gaituen eredu ekonomikoa besterik ez da. Auzo turistikoenetako kaleen masifikaziotik haratago, bizitzaren garestitzea, auzotarren kanporatzea, aisialdiaren elitizazioa, etxebizitza eskubidearen urraketa eta abar lehen begiratuan ikusezinak diren egiturazko arazoak dira eta auzo guztietan hedatuta daude. Hiri osoa turistifikatuta dago eta horri lotutako arazoak dira.
Donostian, bereziki luxuzko turismoaren eragina pairatzen dugu: gero eta eskaintza turistiko esklusiboagoa eta garestiagoa sustatzen da, poltsiko aberatsenak erakartze aldera. Esango digute “kalitatezko turismoa” dela, masifikazioa saihesteko formula; baina guk kalitatezko bizitzak aldarrikatzen ditugu: etxebizitza eskubidea, lanpostu duinak, auzo biziak eta denontzako kultur eta aisialdi eskaintza. Ekonomikoki eta sozialki justua den hiri batean bizi nahi dugu.
Aurtengoa urte berezia da. Turistifikazioaren aurkako mugimendua inoiz baino biziago egon da. Espainiar Estatuan zehar mobilizazio ugari ikusi ditugu. Han eta hemen herritarrak kalera atera gara turistifikazioaren ondorio larriak salatzeko. Mezua argia da: eredu turistiko honen hazkundeak muga guztiak gainditu ditu eta, honen aurrean, desazkunde turistikoaren aldeko neurriak hartzea ezinbestekoa da.
Irailak 27 Turismoaren Nazioarteko Eguna da eta hori ospatzen dute gure bizitzen kontura aberasten ari direnek. Donostian, egun hau aprobetxatu nahi dugu “Turistifikazioaren Aurkako Urria” ekimena iragartzeko. Urrian zehar, hainbat ekintzaz osatutako programa aurrera eramango dugu, hausnarketa, umorea, eztabaida eta aldarrikapenaren bidez desazkunde turistikoaren alde indarrak biltzen jarraitzeko. Urriaren 27an eguerdiko 12etan Alderdi Ederretik aterako den manifestazioak emango dio amaiera ekimenari.
Turistifikazioarekin aberasten eta donostiarrongan kalteak eragiten ari direnei muga jartzeko unea da. Herritarron antolakuntzak eta borrokak soilik ekar dezake hiri-ereduaren aldaketa, beranduegi izan baino lehen. Donostiarrei dei egiten diegu Turistifikazioaren Aurkako Urrian parte hartzera.
Gure bizitzen eta gure hiriaren defentsan, desazkunde turistikoa orain!
Irailaren 27an, ostirala, mundu osoko industria turistikoak eta zenbait administrazio publikok Turismoaren Nazioarteko Eguna ospatuko dute. Beste behin ere, diskurtso triunfalistak entzuten ditugu, zuriketa berde eta turismo hitzarekin batera doazenean esanahirik ez duten terminoz beteak: jasangarria, arduratsua, enpatikoa, etab. Turismo-jardueraren gizarte-, ingurumen- eta klima-inpaktuen salaketa ukatzen, minimizatzen edo aktiboki baztertzen duten diskurtsoak. Aurten, gainera, NBE Turismoak ausardia izan du irailaren 27rako “Turismoa eta Bakea” gaia aukeratzeko: diskurtso behartua, turismoa kalitatezko bizitzen bermatzaile gisa aurkeztearen inguruan eraikia, nahiz eta maiz gerra-nahaspilak ustiatzen dituen, dena ustiatzen duen modu berean, baita bakea ere. Turismoaren Nazioarteko Eguna Palestinarekiko elkartasunez eta Israelgo Estatuaren genozidioaren aurka deitutako greba orokorrarekin bat etortzeak kontraesan lizun hori nabarmenago baino ez du egiten.
Baina, beste urte batez, Europa Hegoaldeko hainbat lurraldek salatzen ditugu inpaktu horiek guztiak, eta, mobilizazio edo ekintza sinbolikoen bidez, eredu ekonomikoa aldatzeko proposamenak egiten ditugu, sektorea kontrolatzeko, desazkunde turistikorako, ekonomia dibertsifikatzeko eta abar.
Ezin dira ukatu turismo-jarduerak etxebizitzara sarbidean dituen inpaktuak, lan-prekarizazioa, ingurumen-kutsadura eta ekosistemen suntsipena, eguneroko bizitzarako beharrezkoa den merkataritzaren desagerpena, zerbitzu publikoen gainkarga, espazioaren eta garraio publikoen masifikazioa, etab.
Egun honetan eta beste batzuetan, gero eta gehiago eta indartsuagoak gara turistifikazio-prozesuen aurka mobilizatzen garen lurraldeak. Aurten, Turistifikazioaren aurkako Europako Hegoaldeko sareari (SET) Bizitzeko Hiriak eta Herriak taldearen sorrera gehitu behar zaio, turistifikazioaren aurkako mobilizazio jendetsuak egin dituzten lurralde askoren aliantza. SET saretik ere sinatu genuen sortze-adierazpena. Ekintza bateratuez gain, modu koordinatuan ari gara lanean, mobilizazio handiak, gure erakundeen topaketak, estrategia partekatuak eta abar egiteko.
Aipatutako mobilizazioetan esan zen bezala, gure lurraldeek mugak dituzte, eta planetak ere bai; ustiapen turistikoa gainditzen ari da, eta lurraldeak prozesu horiek gelditzeko eta iraultzeko antolatzen gara.
Hainbat gizarte-erakunde, ekologista eta sindikal, eta espainiar estatuko turistifikazioaren aurkako berrogeita hamar bat plataforma Bizitzeko Hiriak eta Herriak plataforman bildu dira, turismoaren gizarte- eta ingurumen-inpaktu kaltegarriekin amaitzea helburu duen mugimenduan.
Turismoaren Nazioarteko Eguna den irailaren 27arekin bat etorriz, turistifikazioaren eta bizitzaren prekarizazioaren aurkako mugimendu honek, udazkenerako, mobilizazio-marea iragarri du lurralde osoan.
1980tik, urtero, irailaren 27an, Turismoaren Nazioarteko Eguna ospatzen da. Iraganean jardunaldi horrek turismoaren onura ekonomikoak, sozialak edo kulturalak aldarrikatzeko balio izan bazuen ere, mende erdi geroago kontrolik gabeko sektore baten gehiegikeriak salatzeko aukera gisa baino ezin dugu hartu, sektore horren hazkundea kaltegarria eta suntsitzailea bihurtu baita. Industria horrek, aurrera egiten jarraitzeko, balio natural handiko espazioak txikitzen ditu, bizilagunak etxeetatik eta auzoetatik kanporatzen ditu, guztiona den espazio publikoa bereganatzen du, eta gure hirietako ondarea pribilegiatuen elite baten negozio pribatu bihurtzen du: jabe handiak, turoperadoreak eta nazioarteko inbertsiogileak.
Lurraldeen gehiegizko ustiapen turistikoak eragiten dituen kalte horiek guztiak salatzen ditu Bizitzeko Hiriak eta Herriak mugimenduak, eredu sozioekonomiko harrapari eta bideraezin baten zati gisa, turismoaren gizarte- eta ingurumen-inpaktu kaltegarriekin amaitzea bilatzen duen mugimendua. Mugimendu hori hainbat gizarte-erakundek, ekologistak, sindikalek eta espainiar estatuko turistifikazioaren aurkako berrogeita hamar bat plataformek osatzen dute.
“Gaur, gizarte-eragileak eta komunikabideak pozik entzungo ditugu urtero marka berriak hausten dituzten turista kopuruengatik. Baina ahots horiei, bereziki orain pairatzen ari garen egoeraren arduradun diren politikariei eta ordezkari publikoei, esan behar diegu turismo-industria, gaur egun funtzionatzen duen bezala, ez dela jada NBEk 1980. urtean aipatzen zuen aberastasun sozial eta kulturalaren iturria, eta, aitzitik, gure komunitateentzat kaltetze eta pobretze orokorreko faktore bihurtu dela”, adierazi dute Bizitzeko Hiriak eta Herriak mugimendutik.
Mugimendu horretatik onartezintzat jotzen dute baliabide naturalak eta ingurumena hondatzeaz gain, herritarrak prekarizatu, ustiatu eta kanporatzen dituen eredu turistikoa. Eta azpimarratu dute auzotarrek eskubidea dutela nahi duten hiri eta herrien eredua erabakitzeko, pertsonen bizitza duina, harreman komunitario osasungarriak eta ingurune osasuntsu eta seguruak nagusi izan daitezen.
Turistifikazioak etxebizitzan duen inpaktua da plataformek gehien salatzen duten turismoaren ondorio negatiboetako bat, erabilera turistikoko etxebizitzen ugaritzeak etxebizitza eskuragarria izateko eskubidean eragin larria duela azpimarratzen baitute. Horregatik, gune tentsionatuak izendatzea, legez kanpoko VUT guztiak ixtea eta irekitzeko baimen berriak etetea eskatzen dute.
Era berean, salatu dute turismoa langileen prekarizazioan eta ustiapenean oinarritzen dela. Ildo horretan, honako hauek eskatzen dituzte: ezkutuko ekonomiaren amaiera, bidezko soldatak, zerbitzuak kanpora ez ateratzea (adibidez, pisu-zerbitzariak), gaixotasun profesionalak aitortzea, hitzarmen kolektiboak berritzea inflazioaren benetako igoeraren arabera, eta ostalaritzako profesionalek etxebizitza izateko duten eskubidea.
Bizitzeko Hiriak eta Herriak elkarteak premiazko deia egin du turismo jasangarria sustatzeko, ekonomia dibertsifikatzeko langileen eta inguruko bizilagunen bizitza errespetatzen duten ekoizpen-jardueretara. Apustu egiten dute eredu turistikoa desazkunderantz bideratzearen eta ingurumena kutsatu, xahutu, baliabideak moztu eta hondatzen duten jardunbideei uko egitearen alde. Gainera, azpiegiturak, hala nola aireportuak eta portuak, premiarik gabe zabaltzearen aurka daude, bai eta gurutzontziak etengabe eta modu desarautuan iristearen aurka ere, horiek asko egiten baitute gure lurraldeen kutsaduran eta klima-krisian.
Gainera, iraganean turismoa izan zen oparotasun eta garapen iturri hori herritarrekiko elkarrizketa aktibo eta ekintza politiko irmo baten bidez bakarrik berreskuratu ahal izango dugula azpimarratu dute. ” Bizitzeko Herriak eta hiriak modu berrien bidez garatzeko erronka dugu, komuntasunetik sortzen diren formak, finantzen munduari berez dagozkion opakutasunari eta abstrakzioari aurre egiteko. Helburu hori bete arte ez dugu zer ospaturik izango. Bitartean, amesten eta merezi ditugun hiri eta herrien alde borrokatzen jarraituko dugu “.
Bizilagunekin plataformatik Bizitzeko Hiriak eta Herriak turistifikazioaren aurkako mugimendua babesten dugu eta Donostian gehiegizko ustiapen turistikoak eragiten dituen kalteak salatzen ditugu.
Amaitzeko, Bizitzeko Hiriak eta Herriak elkartetik azpimarratzen dute arimarik gabeko kapitala, herri eta hirietako bizitza suntsitzen duena, gerrekin errugabeen heriotza batere axola gabe negozioak egiten dituen bera dela. Horregatik, egun honetan elkartasuna eta hurbiltasuna adierazi nahi diote Palestinako herriari. Horrela, bat egiten dute gaur egun su-eten baten, Ekialde Hurbilean bidezko bake baten, nazioarteko legedia betetzearen eta Israelgo estatu terrorista eta genozidarekin merkataritza amaitzearen aldeko aldarria egiten duten kolektibo guztiekin.
Turismo arloko irakasle eta ikerlaria eta Bizilagunekin plataformako kidea
Elur bola baten pare handitzen ari da turismoaren fenomenoa; haren ondorioak ere bai. Desazkundearen gaian bat ez etorri arren, Alzuak eta Basurtok antzeko beharrak ikusten dituzte: auzia lurralde eredutik abiatuz aztertzea eta partaidetza bideak sortzea.
Aisia da, atsedena, kultura. Baina batetik bestera joatea ere bai, jende fluxua, sare sozialak, gozamenaren irudiak. Enplegua da, diru iturria, industria; baina, sarri, prekaritatea da, azpiegiturak, etxebizitza etekin iturri gisa baliatzea. Kontzeptu guztiz poliedrikoa bihurtu da turismoa: nondik begiratzen zaion, aldekoak eta etsaiak agertzen zaizkio fenomenoari. Turismoa ekonomia baita, baina baita soziologia ere, filosofia, hirigintza. Turistak ere turismoa dira: turismoa egiten duten herritarrak, eta etxean turista sentitzen direnak.
Gai horri buruz asko dute esateko Aurkene Alzuak eta Asier Basurtok. Lehenak, esperientzia profesional eta akademiko oparotik abiatuta; bigarrenak, herri mugimenduaren ikuspegitik. Eta, hala ere, elkartu bezain pronto, zera aitortu diote elkarri: asko kosta zaiela elkarrizketari baiezkoa ematea. Turismoari buruzko eztabaida publikoak asko baitu zuritik eta beltzetik, eta apenas dagoen tarterik xehetasunetarako. Donostiako Joseba Elosegi behatokiaren talaiatik erreparatu diote hiriari bezainbat Euskal Herriari eta munduari, postalaren argiak eta ilunak aztertzeko, alboko hoteleko atarira tantaka luxuzko autoak iristen ziren bitartean.
Zer da zuentzat turismoa?
ASIER BASURTO: Kultura, ekonomia, soziologia… gai horiek guztiak zeharkatzen dituen fenomeno bat da: aktibitate ekonomiko bat, ondorio sozialak, kulturalak, politikoak eta ingurumenekoak dituena.
AURKENE ALZUA: Badauka erro nagusi bat gizadiarekin lotzen duena; gizaki gisa, denok dugu interesa bestea ezagutzeko. Egia da gaur egun fenomeno ekonomiko gisa aztertu behar dela lehenik, batez ere azken 50 urteetan izan duen eraldaketa sakonagatik eta teknologiak izan duen eraginagatik, eta noski gizartean, bertako kulturan eta ingurumenean duen eraginagatik. Eta hor sar dezakegu beste alor garrantzitsu bat: hirigintza. Kontuan hartu behar dugu gizartearen gehiengoa hiri eremuetan kontzentratzen dela.
«Begiratu beharko genuke gure turismoaren enpresa egitura nolakoa den: zenbat enpresa talde diren bertakoak, turismoak zenbat lagundu duen bertako enpresak sortzen, edo, aldiz, kanpoko enpresak tokiko bilakatu diren» AURKENE ALZUA Irakasle eta ikerlaria
Sarri hitz egiten da turismoaren neurriaz, gainezka egin ote duen.Hala da?
ALZUA: Neurtzeko era ezberdinak daude, eta tresna bakoitzak gauza batzuk neurtzen ditu. Badauzkagu neurtzeko era tradizional batzuk, adierazle hotzak: zenbat sarrera, zenbat gaualdi, zer gastu. Baina, gero, badaude beste batzuk: ingurumenari, gizarteari edo kulturari lotutakoak… Neurri hotzak erabiltzen ditugu gizartearen kezkak eztabaidatzeko, eta uste dut banatu egin behar direla. Garrantzitsua da: ezin dugu adierazle hotz bat erabili herritarren pertzepzioa eztabaidatzeko. Okerra da hori.
Sanferminetan, adibidez, astebetean ia bi milioi lagun elkartu dira Iruñean. Neurria ez da bera izango guztientzat.
ALZUA: Neurri horrek nahikoa esaten du? Asko hitz egiten da karga ahalmenaz, baina iruditzen zait ez dela neurgailu egokia gizarte batean sortzen den presioa aztertzeko. Niretzat badago gauza bat ukiezina: herritar batek, auzo batek zer pertzepzio duen fenomeno baten harira, izan turismoa edo ez. Hori beti entzun beharra dago.
BASURTO: Orokorrean ados nago. Turismoa mugarik gabe haztearen aldekoek beti aipatzen dute BPGan zer ekarpen egiten duen, zenbat lanpostu sortzen dituen… Aurkene, diozun bezala, sarrera kopurua, batez besteko gastua… horiek dira neurgailuak. Hori tranpa handi bat da: komeni zaizkien adierazleei begiratzen zaie soilik; beste batzuk ez dira neurtzen, edo ez zaie garrantzirik ematen. Jasangarritasunaren langa bat jarri nahiko bagenu, oso adierazle konplexua izan beharko luke.
ALZUA: Badugu azterketa ekonomiko bat egiteko: pentsa dezakegu lurraldean nola banatzen den turismoaren onura, banaketa hori orekatuta dagoen. Kontzentrazioa izugarria da, eta hiri barruan ere ez da berdina. Baina baita interes talde eta pertsonei begiratuz ere.
BASURTO: Egitura sozialean nola banatzen den.
ALZUA: Asko dago aztertzeko banaketa hori nola gertatzen ari den, eta, beste eredu baterako eraldaketa gertatzea nahi badugu, banaketa horri begiratu behar diogu.
BASURTO: Ados egongo gara turismoa dela banaketa hori okerren egiten duten sektoreetako bat. Hemengo turismo ereduak, eta orokorrean Europako hirietakoak, oso gaizki banatzen du aberastasuna. Ezin da konparatu nola banatzen diren gizartean turismoak sortutako 10 milioi euro, edo industriak sortutako 10 milioi. Batzuek asko irabazten dute, eta beste batzuk oso justu eusten diote sektore horretan.
ALZUA: Plataforma teknologikoek, touroperazioa iraultzeaz gain, eragin sakona izan dute sistema turistikoan eta haren etekinen banaketan. Lehiaren baldintzak aldatu dituzte: jokalariak sartzeko oztopoak murriztu dituzte, eta, aldi berean, merkatuaren saturazioarekin, datuen pribatutasunarekin eta turismo etikoekin lotutako erronkak ekarri. Litekeena da plataforma teknologikoek turismoaren banaketa baldintzatzea aurrerantzean ere eta arrakala ekonomikoa zabaltzea. Ekonomiaren ikuspuntutik, garapen eredua oso arrakastatsua izan da.
BASURTO: Hazkunde aldetik bai.
ALZUA: Baina begiratu beharko genuke gure turismoaren enpresa egitura nolakoa den: zenbat enpresa talde diren bertakoak, turismoak zenbat lagundu duen bertako enpresak sortzen, edo, aldiz, kanpoko enpresak tokiko bilakatu diren.
BASURTO: Donostian, nahiko argia da 2014-2015etik gertatu den azelerazio edo turistifikazio prozesu horretan kapitalaren metaketa bat izan dela, kanpotik iritsi baitira talde handi asko hotel bat jartzera: dozenaka zabaldu dituzte. Turismoaren diru sarrerak asko handitu dira, baina banaketan galera handia egon da. Eta hori da eredu honen kaltearen seinale nagusia; lehenago ere turismoa bazegoen, baina arazoa ez da bakarrik fenomenoa zenbat handitu den, baizik eta nola.
ALZUA: Hor dago gakoa, nola handitu den. Richard Butlerrek 1980ko hamarkadan definitu zuen helmuga turistikoen bizitza zikloaren teoria: aipatutako urrats gehienak bete ditu garapen turistikoak gure herrian [helmuga turistiko baten sei fase identifikatu zituen Butlerrek: esplorazioa, inplikazioa, garapena, kontsolidazioa, geldialdia eta gainbehera].
«Kalitatezko turismoa zera da, ahalik eta jende aberatsenarentzako turismoa. Hemen turistifikazioa sortzen ari den kalte nagusia ez da kalean txiza egitea edo zarata. Hiri eredua aldatzen ari da Donostian, Bilbon eta beste leku batzuetan» ASIER BASURTO Bizilagunekin plataformako kidea
Lehen ere bazegoen turismoa Donostian, Lapurdiko kostaldean… Zer gertatu da hainbeste ugaritzeko?
BASURTO: Digitalizazioa eta hari lotuta dagoen globalizazio kulturala. Gehiago ikusten dugu elkar mundu osoan, informazioa azkarrago doa. Lehen, paperezko Lonely Planet gida batekin lotzen genuen turismoa, eta orain sare sozialak etengabe daude martxan: bost gomendio ez dakit nora joateko… Sekulako uholdea jasotzen dugu bilatu gabe ere. Horrez gain, eredu aldaketa bat gertatu zen hegaldi merkeekin. Jendeak probatu du asko bidaiatzea zer den.
ALZUA: Nola iritsi gara hona, Euskal Herrian baina baita munduan ere? Hirigintzari, hiri politikari eta kapitalismoari lotuta gertatu den fenomeno baten bitartez. Hiriak kontsumo eredu eta komertzializazio merkatu handi bilakatu dira. Hiri politikek, hemen eta mundu zabalean, hortik jo dute neurri handi batean. Nola iritsi gara hona? Hiri politika batzuen ondorioz, eta hor txertatzen da turismo politika.
BASURTO: Markari lotuta. Haien arteko konpetentziari lotuta.
ALZUA: Halako behar bat eduki dugu gure hiria rankingetan sartzeko, eredu horiekin bat egiteko. Ematen zuen hori zela egin beharrekoa, eta agian gutxi hausnartu dugu horren ondorioak zenbaterainokoak izango ziren. Horregatik, hiri garapeneko politikarekin uztartu den fenomeno bat da turismoa.
BASURTO: Turismoak hondatu egiten du saldu nahi duen hori. Autentikotasuna saldu nahi du, baina salgarria izateko, homologatu egin behar du, produktu bilakatu. Produktuak erraz kontsumitzekoa izan behar du. Hemen pintxoekin edo luxuzko jatetxeekin zera gertatzen ari da, bertakotasuna salduz dena berdintzera jotzen dela. Erakargarri izateari utziko dio, eta estandarizatuegi bihurtu. Orduan, benetakotasunik gabe geratuko zara.
ALZUA: Onurak ere baditu turismoak. Hona iritsi gara. Eta orain zer? Erronka horri heldu behar zaio orain. Galdera konplexua da, zeren, eraldatze horretan, baliteke lurra erretzea. Hurrengo urratsa ez da batere erraza. Egin genuen hausnarketa jardunaldi batean, zenbait desazkunde teoria aztertu ziren. Iruditzen zait ez dagoela atzera egiterik, ezin dela desegin. Egin behar da, eta eraldaketa eginez egin behar dugu. Nola hasi, zertan. Hor, bi aukeraren falta sumatzen dut nik: batetik, ezberdinen arteko sormena areagotzea; eta bestetik, bestelako eragile eta taldeak sartzea plangintza eta hausnarketetan: artistak, ahotsik gabeko taldeak… Badugu modua partaidetza esparrua askoz gehiago zabaltzeko.
BASURTO: Guk defendatzen dugu hiria bizigarri egiten duten elementu horiek babestu behar ditugula: bizitza komunitarioa, auzotarren arteko harremanak, tokiko merkataritza, ondare kultural eta arkitektonikoa. Marra gorri oso argi eta adostu batzuk jarri behar ditugu, eta auzo bizitza sustatzen duten ekinaldi guztiak babestu. Bestela, hiriaren etorkizuna merkatuaren menpe utzita, indibidualizaziora goaz, eta hor agertzen da lur errea: ez dituzu bizilagunak ezagutzen, bizimodua asko aldatzen da, eta hori ezin da berregin.
Kalitatezko turismoaz hitz egiten da sarri.
BASURTO: Ja bizitzen ari gara elitizazioaren joera. Kalitatezko turismoa zera da, ahalik eta jende aberatsenarentzako turismoa. Horrek baztertu egiten ditu hondartzan lo hartzen duten britainiar mozkorrak eta balconing egiten dutenak. Ados, hori ez dugu nahi. Baina hemen turistifikazioa sortzen ari den kalte nagusia ez da hori: ez da txiza egitea edo zarata. Hiri eredua aldatzen ari da Donostian, Bilbon eta beste leku batzuetan. Turista soslaia aldatu da: kontinente artekoa asko ugaritu da, eta horrek sekulako diferentzia ekonomikoak ezartzen ditu bertako biztanleriarekin. Egunerokoan prezioak izugarri garestitzea dakar horrek, eta luxuzko industria bat egotea hoteletan eta jatetxeetan. Orain, eliteko turismorantz biratzen saiatuko dira leku asko; okerrena da gu ja hor geundela. Orain gure susmoa da salduko digutela tamaina kontrolpean dagoela, baina horren kontra ez dela ezer egin behar. Ez dugu ikusten bide egokia denik hori, jende gutxiago erakarri baina sekulako diferentzia ekonomikoak ezartzen dituen turismo bat sustatzea. Donostia eta Bilbo hor ikusten ditut, Arabako Errioxa ere bai, upategiekin; Hondarribiko aireportuak azken urteetan izan duen hazkundea oso lotuta dago jet pribatuekin. Sekulako arriskuak ikusten ditugu hiri bizigarriak egiteko.
ALZUA: Gai asko ukitu dituzu, ez dakit nondik hasi… [barreak]. Partaidetza irekiagoak behar dira, askotariko interes taldeen arteko lankidetza… partaidetza aktiboago bat prozesuan, ez bakarrik kontrasterako; beharrezkoa da horretan lan gehiago egitea. Interes talde horiek ez dute bakarrik izan behar sektoreari edo jarduera ekonomikoari lotutakoak.
Ingeles mozkorraren soslaia aipatu duzue. Estereotipatu egin da turistaren irudia?
BASURTO: Zalantzarik gabe. Urtero, baten batek esaten dit turistaz mozorrotuko dela. Eta galdetzen dut: «Asko aldatu beharko duzu?». Hori lotuta dago homogeneizazioarekin: turista zu bezala janzten da, zu bezala bizi da nagusiki. Mendebaldeko zibilizazioko bizilagun arruntak gara.
ALZUA: Azken finean, turismoa globalizazioaren barruan sortu den fenomeno bat da, parametro horietatik abiatuz aztertu beharrekoa. Denok gara horren parte.
Pertzepzioaz jardun duzue. Turismoaren inguruko jarrera kritikoa areagotu da. Asier, turismofobia egotzi izan dizuete.
BASURTO: Gure taldea sortu zenean, eztabaida polarizatuta zegoen: turismofobia egozten ziguten, xenofobia, itxikeria; denetik entzun dugu. Beste poloa Tourist go home zen, hemen oporrak pasatzen ari zen tipo arrunta seinalatzen zuena. Kezka horretatik sortu ginen: Bizilagunekin plataforma turismo ereduarekin kezkatutako donostiarren plataforma gisa definitu genuen. Urteekin, kezka hori garatu egin da, eta instituzioak turismo jasangarriaren ideiarekin hasi ziren; azken hamar urteetan, dokumentu guztietan esaten da jasangarria izango dela. Gure hausnarketa zen desazkundeaz hitz egiten ari ginela: egoera ez zela jasangarria, eta jasangarria izateko, desazkundea behar genuela. Aldatu egin genuen definizioa, eta, orain, desazkunde turistikoaren aldeko donostiarren plataforma da. Itxikeria egozten ziguten haiek azkenean onartu dute gauza batzuk berrikusi behar direla, baina hori gertatu da hamar urtez azeleragailua ahalik eta indar handienarekin zapaldu eta gero. Tranpa handi bat ikusten dugu, makillaje operazio bat: turistifikazioa bultzatu da, eta, inertzia bat hartu duenean, diskurtso arduratsua egiten hasi dira. Lehen erradikala eta itxia zena arduratsua da orain. Kalean ikusten den turista kopuruaz ez ezik, hiri ereduaz hitz egin behar dugu, lurralde ereduaz: etxebizitzarako aukeraz, lan baldintzez, bizi proiektuez; jarduera honek nola baldintzatzen gaituen.
ALZUA: Jasangarritasunaz. [Turismoa eraldatuz: mundu mailako fenomenoa herri mailako ikuspegitik liburua atera du, eta honako pasartea irakurri]: «Berrogei urtean baino gehiagoan turismo jasangarriari buruz ikerketa akademiko eta eztabaida ugari izan diren arren, eta haren defendatzaileen azken argudioek turismoaren esparruko ondorioak bideratzeko beharra azpimarratzen duten arren, ikerketek adierazten dute turismoaren jardunean gauza gutxi aldatu direla leku askotan (…). Ez dago turismo jasangarririk».
BASURTO: Guk badugu karteltxo bat, esaten duena: Turismo jasangarria animalia mitologiko bat da [barreak].
ALZUA: Hona etorriz: jasangarritasunean urratsak egin behar dira…
BASURTO: Baina handitzen jarraituta jasangarria izatea… Hor dago malabarismoa.
ALZUA: Bai, bai, akademian badago debate hori. Nire iritzia da desazkundeak lur errea delakoa ekarriko lukeela, eta hori ere ez dut bideragarria ikusten. Bestalde, iruditzen zait hurrengo urratsak, interes talde batzuen ikuspuntutik, bertigo izugarria sortzen duela. Berandu baino lehen, partaidetza prozesuak sortu behar ditugu. Hor dago gakoa. Hazkundea eta jasangarritasuna bat ez datozen bezala, ez dut oso bideragarri ikusten desazkundea eta gatazkarik eza uztartzea ere.
«Hemen, hilabetero ospatzen da euskal aireportuetan hegaldi kopurua handitzea. Gero, lurralde jasangarriaren domina jartzen dugu. Bilbon itsas bidaiak daude; antijasangarriak dira, eta estrategiak garatzen ari gara gurutzaontzi gehiago erakartzeko. Ez gara koherente jokatzen ari»ASIER BASURTOBizilagunak plataformako kidea
Duela urte batzuk, jarduera jasangarri gisa begiratzen zitzaion turismoari, industria astunarekin alderatuta. Orain, berriz, joan-etorrien ingurumen eragina aipatzen da, azpiegiturak (ostatuak)… Aldatu da turismoari begiratzeko modua?
ALZUA: Gauzak aldatzen hasi dira, besteak beste gaur egun badugulako aukera norberaren karbono aztarna neurtzeko eta konpentsatzeko. Jabetuta gaude turismoak aztarna bat sortzen duela: Glasgowko Adierazpenak [COP26] ekintza klimatikoa bizkortzea sustatzen du turismoan, hurrengo hamarkadan gutxienez % 50 murrizteko eta 2050a baino lehen zero isuriko helburua ahalik eta azkarren lortzeko konpromisoen bitartez. Ez da beteko. Horren harira, oso ikerketa interesgarria bideratzen ari gara Deustun eta Nebrijan: kontsumo patroi bakoitzak zer-nolako karbono aztarna sortzen duen modelizatzen ari gara; aztarna hori nola neurtu ikusteko, batetik, eta bestetik, jendeari aukera emanez gero uler dezan bere aztarna nolakoa den, norberak era boluntarioan konpentsazio eredu batekin bat egin nahi duen, diruz edo beste era batean. Beste industriek bezala, turismoak ere ekarpena egin behar du.
Horrekin lotuta, beste hausnarketa bat: elkarrizketa areagotu egin behar dugu bisitariarekin; bidaiariak tokiko kezkarekin konprometitu behar du. Gaur egun dugun eredu hiperhigieniko horrekin, luxuzko edo elitista esan diozun horrekin, kontaktu hori gutxitu egiten da.
BASURTO: Turismoak hipermugikortasuna eragin du. Hegazkinek izugarrizko eragina dute karbono emisioetan. Beste herrialde batzuetan, hegaldi motzak debekatzen hasi dira. Hemen, hilabetero ospatzen da euskal aireportuetan hegaldi kopurua handitzea. Gero, lurralde jasangarriaren domina jartzen dugu. Bilbon itsas bidaiak daude; antijasangarriak dira, eta estrategiak garatzen ari gara gurutzaontzi gehiago erakartzeko. Ez gara koherente jokatzen ari. Azkenik, ura: herritar batek halako hiru xahutzen du turista batek. Lehen, industriak ibaiak zikintzen zituen, baina erabaki zen hori gelditzea, eta segur aski enpresek dirua gastatu behar izan zuten horretarako. Noiz egingo dugu hori turismoarekin?
ALZUA: Hegaldietatik dator kutsadura handiena. Turismoaren CO2 isurien hiru laurdenak garraioarekin lotuta daude. Turistak garraiatzearen ondoriozko emisioak etengabe igo dira azken hamarkadetan: 2016an, ia 1.600 milioi tona CO2 izan ziren, energiarekin lotutako CO2 emisio guztien %5. Sektore industrial gisa, turismoak hor ditu bere zereginak. Gero eta gehiagok hor jartzen dute begirada. Gure lana aipatu dut, zeren, lehen aipatu dugu: bertako industria gutxi daukagu, baina gero eta turismo gehiago jasotzen dugu. Gure nahia izan da bertatik egin dezakegun horretan eragitea, ahaztu gabe badaudela beste alor batzuk. Trantsizio ekologikoko politikak ezinbestekoak dira, eta turismora ekarri behar dira.
Industria turistikotik kanpo ere, askorentzat pagotxa bilakatu da turismoaren hazkundea? Etxebizitza turismorako baliatzen duten etxejabeentzat, alegia.
BASURTO: Turismo jarduera zuzenean lotuta dago higiezinen espekulazioarekin. Higiezinetan inbertitzen duen jendearen etekinak handitzeko dispositibo bat da, inbertitzaileak erakartzekoa, eta, azkenean, etxebizitza sekulako tresna da merkatuarentzat. Hori deskubritu dute kapitalismoaren fase honetan. Uste dugu etxebizitzarako sarbidea arazo den tokietan ez dela zilegi pisu turistiko bat bera ere existitzea, bat bera ere ez. Norbaitek lehen etxea edukitzeko arazoak baldin baditu, eraikita daudenak nola izango dira negozio bat sortzeko? Guk zilegitasun oro ukatzen diogu horri. Behin arazoa sortuta, kudeatu beharko da; etxe turistikoak desagerrarazi egin beharko dira, progresiboki neurri batzuk hartuta-eta prest egongo ginateke.
Etxe turistikoak oso esku gutxitan daude. Mito bat da herritar batzuek soldata gehigarri bat atera dezaketelako ideia. Donostiako etxe turistikoen eskaintza aztertuta, gehiena etxe askoren jabeen artean pilatuta dago. Hor badago espezie bat, errentatzaileena: dauzkaten higiezinen ondaretik bizi dira, oso boteretsuak dira, eta politika publikoak asko baldintzatzen dituzte.
ALZUA: Datu pare bat. EAEn, etxebizitza turistikoetan biltzen den turismoa %4,2 da, oso gutxi. Antzekoa da landetxeetan. Hau da, egonaldi gehienak hoteletan egiten dira. Hortik begiratuta, ez dirudi arazorik dagoenik. Baina berriro: non dago arazoa? Turismoak eta higiezinen sektoreak etxebizitzaren inguruan sortzen duten presioan. Ez dakit hortik begiratu beharko litzaiokeen edo, berriro diot, hiri plangintzaren ikuspegitik.
Badago paradoxa bat: etxe turistikoak agertu ahala, ostatu eskaintza ugaritu egin da, baina etxeen eta hotelen prezioak, lehia horren eraginez apaldu beharrean, izugarri garestitu egin dira.
BASURTO: Donostiak, merkatu horretan, sekulako arrakasta izan du; nahi zutena lortu dute. Eskaria mugagabea da. Esaten digute etxe turistikoak ez direla asko, baina eskaintzen diren babes ofizialeko etxeak baino gehiago dira. Donostian 1.500 etxe turistiko inguru daude; hainbeste ez dira egin 10-15 urtean. 10.000 pertsona daude babes ofizialeko etxe bat lortzeko izena emanda.
ALZUA: Eskaintzen dugun ostatu kopuruari begiratzen diogunean, ez gara %60 betetzera iristen. Horrek esan nahi du %40 hazteko aukera dugula, batez beste eta urte osoan.
BASURTO: Donostian %71 igo da eskaintzen den logela kopurua. Eta hamar urte horietan %43 garestitu da etxebizitzen prezioa. Donostiarroi eskaintzen zaigu turismoan lan egitea, baina beste nonbait bizitzea, turismoaren lan baldintzekin ezin baita Donostian bizi.
Beste paradoxa bat ere jarri ohi da eztabaidan: nola izan kritiko turismoarekin, kontuan hartuta herritar gehienak noizbait turista izan direla.
BASURTO: Gai honetan, besteetan bezala: duela urte batzuk, gauzak ezberdin egiten genituen. Zaborra ez genuen sailkatzen: kolektiboki hausnartu da komeni zaigula sailkatzea, publikoki sustatu da, baldintza batzuk sortu dira, hobeto egiten dugu orain, denok ikasi dugu zer dagoen ondo eta zer gaizki —bueno, denok ez—. Honekin antzera gertatu beharko luke. Garbi esango dut: europar zuriok gutxiago bidaiatu behar dugu. Berdin bidaiatuta, ez dago konponbiderik.
ALZUA: Lehen esan dugu: bazirudien ez zela industria kutsatzailea, eta jabetu gara baietz. Lehen urratsa da. Mundu zabalean konpromiso serio batzuk hartu dira. Has gaitezke konpromiso horietatik abiatuz gure egunerokoa bideratzen. Kontzientzia handirik ez da egon, ez gaude jabetuta gu ere eredu baten parte garela; ardura gure gain hartu behar dugu. Zein da nire aztarna hau edo hura egiten badut, hemendik hara baldin banoa? Informazio gehiago behar da, gardentasun handiagoa. Hortik aurrera, norberak hasi behar du jabetzen zer eta nola egiten duen. Errazagoa iruditzen zait hezkuntza berri bat bideratzea ingurumenaren ikuspegitik.
Bestalde, asko hitz egin dugu eragin sozialaz, ekonomikoaz, baina oso gutxi hitz egiten dugu turismoak tokiko kulturan eta identitatean duen eraginaz. Ikuspegi etnografiko eta antropologikotik, gogoeta sakonagoa egin daiteke turismoak bertako eraldaketa kulturalean eta identitatean duen eraginaz: aztertu behar dugu lagundu ote duen ondarea zaintzen, kultura enpresa berriak indartzen eta nortasun berriak sortzen, edo aldiz, kalte egin duen.
Asier, soziolinguistikaren arloan euskararen bilakaera aztertzen duzue. Turista oldeak nola eragiten dio horri?
BASURTO: Bi gauza bereizi behar dira. Turistek hizkuntzekin duten harremana da bat: hor zera sartzen da, euskara beste elementu salgarri bat bihurtu ahal izatea lurralde hau turistentzat erakargarriago egiteko. Beste aldea da lurralde bat turistifikatzeak zer eragin soziolinguistiko duen hizkuntza gutxitu bat berreskuratu nahi den leku batean. Hizkuntzaren balioa bi modutan neurtzen da: arlo sinbolikoan eta praktikoan. Arlo sinbolikoari dagokionez, fetitxizazioa eragin dezake, erromantizazioa. Balio praktiko instrumentalari dagokionez, nik Donostian lan on bat bilatu behar badut, hiria zenbat eta gehiago bideratu turismora, nire behar praktikoa lehenago izango da italiera, japoniera, alemana edo beste edozein hizkuntza ikastea. Baina inpaktu soziolinguistiko handiena, seguruenik, auzo komunitateen desegitea izango da.
«Turismoak beti izan du hego-ipar ekuazio bat: gaur egun, nomada digitalak turistak dira, eta, aztertzen bada horiek nortzuk diren, nora eta nola doazen, berriz ere ipar-hego eredua ikusten da»AURKENE ALZUAIrakaslea eta ikerlaria
Historikoki, turismoa demokratizatu den neurrian, klase ertainek aukera izan dute bidaiatzeko. Horrek eragin du masa turismoa sortzea. Desazkundeak nolabaiteko elitizazioa ekar dezake?
ALZUA: Nik uste dut baietz.
BASURTO: Bai, hori erronka bat da. Eztabaida hauetan asko ateratzen da atsedenerako eskubidea, baina turismoa ez da eskubide bat, pribilegio bat baizik. Neurri sortzaileak beharko ditugu elitizaziorik izan ez dadin.
ALZUA: Ez dakit zer gertatuko den munduan 10.000 milioi pertsonara iristen bagara. Gaur egun 7.000 milioi izanik, badakigu 1.600 milioi sarrera batzen ditugula. Historiara begiratuz, turismoak beti izan du hego-ipar ekuazio bat; gaur egun, nomada digitalak turistak dira, eta aztertzen baduzu horiek nortzuk diren, nora eta nola doazen, berriz ere ipar-hego eredua agertzen da.
Aurkene, «helmuga turismo adimentsuen» alorrean ari zarete lanean. Zer dira?
ALZUA: Helmuga kudeatzeko eredu berri baten izena da: gutxiago oinarritzen da promozio hutseko hazkuntza eredu batean, eta gehiago kudeaketa eredu batean. Horrek esan nahi du eredu adimentsu horren barruan sartzen diren helmugek sistema bat garatzen dutela, bost ardatzetan artikulatua, gobernantza eredu jakin batekin. Helmuga turistiko berritzaile bat da, abangoardiako azpiegitura teknologiko baten gainean finkatua, lurralde turistikoaren garapen iraunkorra bermatzen laguntzeko egina, helmugan duen esperientziaren kalitatea eta egoiliarraren bizi kalitatea hobetzeko.
Azken hitza. Baikor zarete?
BASURTO: Ez da beranduegi. Beste leku batzuetan bai, baina guretzat ez. Mugitu egin behar dugu, atzeraezinezko kalteak daudelako jokoan.
ALZUA: Eraldaketa ezinbestekoa ikusten dut; garaiz gabiltza. Denok gara turistak. Turista gisa, gozatu eta maitatu dezakedan helmuga turistiko bat ikusi nahiko nuke. Asko dago egiteko.
O turismo tem uma presença contínua e significativa na cidade basca de Donostia/San Sebastian, pelo menos desde que foi reconstruída após ter sido incendiada pelos exércitos inglês e português em 1813. Férias de verão de monarcas e ditadores espanhóis, influências francesas e europeias na “Belle Époque”, festivais de cinema e de música, feiras tauromáquicas e de tradição basca, eventos desportivos… Certos elementos ligados ao turismo marcaram a história e a identidade da nossa cidade desde então. Nós, residentes em Donostia/San Sebastian, conhecemos e convivemos com o turismo, melhor ou pior, há mais de 200 anos. Mas o desenfreado processo de turistificação a que fomos conduzidos na última década alterou totalmente os parâmetros do fenómeno na cidade: estamos em perigo.
O verão é o expoente máximo do turismo e os problemas causados pela sobre-exploração da cidade enquanto destino turístico, como o ruído, o trânsito ou a massificação das ruas, tornam-se especialmente visíveis. Contudo, estamos mais preocupados com os efeitos estruturais do modelo de cidade centrado no turismo; por exemplo, a especulação imobiliária, o trabalho precário, a destruição ambiental ou o enfraquecimento dos laços comunitários. Em suma, as consequências da venda da cidade às forças do mercado.
Ano após ano, aumenta o número de turistas que chegam a Donostia/San Sebastian. O número de pernoitas aumentou 70% em 10 anos; de 1.087.468 em 2014 para 1.852.612 em 2023. As camas hoteleiras oferecidas passaram de 162.899 em 2014 para 266.692 em 2023; um aumento de 64%. Tem funcionado uma sólida aliança entre a indústria diretamente ligada ao turismo, os investidores com interesses imobiliários, os líderes institucionais e os meios de comunicação social que legitimam este modelo, que têm atuado a nível local, estadual e internacional, promovendo a transformação acelerada da cidade para favorecer o crescimento da atividade turística. Traçaram o objetivo (e conseguiram) de mudar o perfil do turista que chega a Donostia/San Sebastian para um visitante com grande poder de compra vindo de territórios mais distantes daquele a que estava habituado (Estados Unidos, Austrália, Japão) e um consumidor de produtos e serviços de luxo. Esta mudança de perfil trouxe consigo a elitização da cidade, disfarçada de “turismo de qualidade”.
A turistificação tem um evidente impacto negativo na qualidade de vida dos habitantes da cidade, além de criar dependência de uma atividade tão vulnerável à crise climática e energética. A nível ambiental, o turismo gera híper mobilidade e abuso da aviação poluente a nível global que se reflete a nível local, com os 5 aeroportos que ficam a menos de 100 quilómetros de Donostia/San Sebastian, e especialmente com o aumento das chegadas de jatos privados a aeroporto de Donostia/San Sebastian. Além disso, 48% dos turistas chegam à cidade de carro e saturam o trânsito do centro da cidade para chegar aos milhares de lugares de estacionamento subterrâneo. Por outro lado, foram planeadas novas atrações turísticas em espaços naturais até agora intocados pela massificação, como a instalação artística construída no farol da ilha de Santa Clara, um enclave de grande valor ecológico.
Contudo, atualmente o maior problema em Donostia/San Sebastian é a emergência habitacional, que foi muito agravada pelo processo de turistificação. O preço de compra e arrendamento de habitação aumentou 43% entre 2014 e 2023 (de 3.766€ para 5.377€ por metro quadrado para o preço de compra; e de 11,90€ para 17€ por mês por metro quadrado para o preço de arrendamento). Segundo dados oficiais, a cidade conta atualmente com 1.305 habitações para uso turístico; e várias investigações elevam o número para mais de 1.500, tanto legais como ilegais. O preço médio por noite destes apartamentos turísticos é superior ao de cidades como Barcelona ou New York. As políticas de regularização e blindagem da actividade dos apartamentos turísticos, a enorme emissão de licenças para novos hotéis, a elitização da cidade e todas as políticas públicas levadas a cabo para favorecer a turistificação de Donostia/San Sebastian contrastam com a falta de um compromisso firme para garantir o acesso à alojamento. O aumento exorbitante dos preços da habitação deslocou e expulsou residentes, transformando o que deveria ser um direito num luxo inacessível. Isto implica o desenraizamento de toda uma geração e a negação das condições básicas para empreender um projeto de vida digno na cidade; para além do enfraquecimento das redes comunitárias e da perda de identidade local.
Em inúmeras cidades ao nosso redor, na Europa e em todo o mundo, denuncia-se que a exploração turística tem limites; Os residentes reivindicam as cidades como locais de vida quotidiana e não como meros produtos de especulação. Da nossa pequena cidade nas margens do Mar Cantábrico olhamos para estes locais tentando evitar as dinâmicas destrutivas que os feriram, para evitar que os danos que a turistificação está a criar na nossa cidade sejam irreversíveis. E olhamos também para as populações que se ativaram para defender as suas vidas, as suas cidades e os seus direitos a partir da solidariedade e da camaradagem.
Recusamo-nos a aceitar este modelo de cidade insustentável que perpetua a desigualdade e exigimos enveredar pelo caminho do decrescimento turístico. A solução para a deriva turística é diversificar a economia da cidade, travando a monocultura turística e facilitando empregos de qualidade noutros sectores que ofereçam estabilidade, dignidade e as condições mínimas para um projeto de vida na cidade. Para enfrentar este mal que se abateu sobre tantos territórios, devemos empreender uma transição económica e social planeada que redefina o nosso modelo de cidade e o torne mais habitável, sustentável e justo.
Publicado no jornal Público de Portugal de 26/08/2024
Azken asteetan sare sozialetako influencerren estiloan hainbat bideo sortu eta zabaldu ditugu: ostatuetako lan-baldintza irregular eta prekarioak erromantizatzen zituen bideo bat, Donostiako fetitxe bihurtu den gazta-tartaren errezeta azaltzen zuen bat eta hiriko toki ederrak zerrendatzen zituena berregin ditugu, turistifikazioaren kalteak agerian jarri eta salatzeko.
Sare sozialek masa komunikaziorako tresna bezala garrantzi izugarria hartu dute azken urteetan. Industria turistikoak baliatzen ditu, bere negozioaren mesedetan. Administrazio publikotik, gure hiriaren turistifikazioa bultzatzen duten erakundeek diru publikoa bideratzen dute negozio pribatuak elikatzeko. Beste herrialdeetako hamarnaka kazetariri bidaiak eta gastu guztiak ordaintzen dizkiete, zuzenean ezagutzeko gure ingurunea, interes-guneak, jatetxeak, hotelak… Gauza bera gertatzen da orain influencerren gomendioak erosteko.
Adibide gisa, aipa dezakegu maiatzean Kursaal jauregian 300 bidaia-influencer baino gehiago antolatutako kongresua. Eta uda honetan Muy Gipuzkoa San Sebastian leloarekin erakunde publiko baten soldatapean turismoa erakartzeko egitekoa hartu dute influencerrak.
Gauzak horrela, Bizilagunekin plataformatik dei egiten dugu:
Sare sozialetako edukien aurrean kritikoak izatera. Gustu eta gomendio pertsonal gisa aurkezten zaizkigun eduki arinen atzean interes ekonomikoak eta praktika mertzenarioak ezkutatzen dira.
Erakunde publikoetatik turismoaren sustapenera bideratutako aurrekontua ezabatzera, influencerren gomendioa erostera bideratutakoa barne. Sustapenerako aurrekontua turistifikazioaren kalteak leuntzera eta konpontzera bideratzea lehenbailehen.
Sare sozialetako kanalak eta tresnak baliatzera Donostiarentzat desazkunde turistikoaren norabidea aldarrikatzeko. Lagunen eta ezagunen artean edukiak partekatuz, mezuak zabalduz eta eztabaidatuz hiri-eredu bizigarri eta justuago baten alde ekarpena egin dezagun.
Jai herrikoiak komunitate-harremanak indartzeko eta Donostia abordatzeko baliatu ditzagun. Turistifikazioaren aurkako olinpiadak antolatu ditugu Donostiako Piratekin.
Uda iritsi da, turistifikazioaren adierazpen nagusia, eta, berriz ere, hiria turismo-helmuga gisa gehiegi ustiatzeak dakartzan arazoak bereziki ikusgarriak dira, zarata edo kaleen masifikazioa kasu. Dena den, kezkagarriagoak zaizkigu turismoan oinarritutako hiri-ereduaren egiturazko eraginak; adibidez, higiezinen espekulazioa, lan prekarioa, ingurumen-suntsipena edo lotura komunitarioen ahultzea. Azken batean, hiria merkatuko indarrei saltzearen ondorioak. Egungo ereduarekin Donostiako bizilagunen bizitzak arriskuan daudela esan dezakegu.
Munduko hainbat hiritan mobilizazioak egiten ari dira ustiapen turistikoak mugak dituela salatuz, hiriak bizitzeko lekuak, eta ez espekulazio-produktu hutsak, direla aldarrikatuz. Muga definitu genezake zerbait iritsi daitekeen itzulerarik gabeko puntu gisa. Klima-aldaketak erakutsi zigun muga naturalen ezagutza faltak ondorio suntsitzaileak izan ditzakeela. Era berean, kontrolik gabeko turismoak hiria eta bertan bizi den guztia higa dezake, eta kalte itzulezinak eragin. Horixe gertatzen ari da Donostian, egoerarekin aberasten den gutxiengo pribilegiatuaren alde lan egiten duten erakunde publikoen, hedabideen eta lobby-en bultzadarekin.
Horren aurrean, BiziLagunEkin-en uste dugu badela garaia turistifikazioaren arazoei aurre egiteko, beranduegi izan baino lehen. Uda honetan hiru ardatz landuko ditugu eztabaida, hausnarketa eta ekintzaren bidez: turistifikazioak gazteengan dituen ondorioak, etxebizitzarako eskubidea eta lan-baldintzak. Turistifikazioa gure bizitzak eta komunitatea maila guztietan zeharkatzen dituen fenomeno gisa ulertzen dugu, eta arlo guztietan lan eginez aurre egiten diogu.
Donostiako etxebizitza-larrialdiak zerikusi zuzena du kontrolik gabeko turistifikazioarekin. Pisu turistikoen ugaritzeak alokairuen prezioa izugarri igotzea ekarri digu, egoiliarrak lekualdatuz eta kanporatuz eta oinarrizko eskubide izan beharko lukeena luxu eskuraezin bihurtuz. Alokairu turistikorik gabeko eszenatoki batera eramango gaituzten neurriak behar ditugu, etxebizitza eskuratzea errazteko. Nahitaezkoa da erakunde publikoek higiezinen espekulazioa geldiarazteko eta etxebizitza-eskubidea bermatzeko neurriak ezartzea.
Turismo-jarduerari lotutako enplegu asko aldi baterakoak dira, gaizki ordainduak, ordutegi irregularrekin, lan-karga handiegiarekin eta laneko segurtasunik gabe. Eredu hori eutsiezina da eta desberdintasuna betikotzen du. Hiriko ekonomia dibertsifikatzearen alde egin behar dugu, turismo-monolaborantza geldiaraziz eta hirian bizi-proiektu baterako egonkortasuna, duintasuna eta gutxieneko baldintzak eskaintzen dituzten beste sektore batzuetan kalitatezko enpleguak erraztuz. Horrek langileen bizitza hobetuko du, eta ekonomia erresilienteagoa lortzen lagunduko du, krisi klimatiko eta energetikoaren aurrean hain kaltebera den industria horren mende ez dagoena.
Lan-prekarietateak zuzenean eragiten die gazteei, turistifikazioak bereziki kaltetzen baititu. Donostiatik kanporatzen dituzte etxebizitzaren prezio handiagatik eta lan-aukera duinen faltagatik, gure auzoetako komunitateak suntsituz eta hiriaren etorkizuna hipotekatuz.
Arazo horien konponbidea desazkunde turistikoaren bidetik baino ezin da iritsi. Trantsizio ekonomiko eta sozial planifikatu bati ekin behar diogu, gure hiri-eredua birdefinituko duena eta bizigarriagoa, iraunkorragoa eta bidezkoagoa egingo duena. Ezin dugu jarraitu turismoaren alde egiten motor ekonomiko nagusi gisa. Premiazkoa da ekonomia dibertsifikatzea, ingurumena babestea, pertsona guztien eskubideak bermatzea eta komunitate-sareak indartzea. Horregatik, auzoz auzo eta arloz arlo borrokan ari garen talde, elkarte eta plataformetan antolatzera animatzen ditugu donostiarrak, mugarik gabeko turistifikazioari aurre egiteko. Eta datozen asteetan egingo ditugun deialdietan parte hartzeko deia egiten dugu, turistifikazioarekin arriskuan gaudela agerian uzteko eta Donostiako herritarren gehiengoaren iritzia entzunarazteko.
Lanarekin, etxebizitzarekin, asialdiarekin eta bestelakoekin gertatzen ari denaz gure iritziak eta bizipenak trukatuko ditugu. Donostiaren turistifikazioak gazteon bizitzan duen eraginaz eta egin daitekeenaz hitz egiteko tailerra antolatu dugu.
